Рәсімге Президент Шавкат Мирзиёев қатысты.
Ата-бабалар рухына Құран оқылды. Халыққа ас берілді.
Бұл шара Тәуелсіздік мерекесімен үндес өтіп жатқаны, ұлт зиялыларының еске алынуынан жүрек тебіренеді. Бұл Отанға адалдықтың жылдар өтсе де бағалануы және ешбір ізгі істің елеусіз қалмайтынын білдіреді.
Аллеядағы символдық қабір жанында да Құран оқылды. Тарихи ақиқатты қалпына келтіру, жастарды осы рухта тәрбиелеу туралы әңгіме айтылды.
– Тәуелсіздік мерекесі қарсаңында, бүгінгі бейбіт және еркін жағдайларда батыр бабаларымыздың қасиетті есімдерін еске алып, қастерлеп құрмет көрсету – біздің парызымыз. Сол себепті, өмірден өткен отандастарымыздың да қадірін көтеріп жатырмыз. «Адам – ғазиз, естелік – қасиетті» деген ұстаным өмірімізде берік орын алуда. Қасиетті ескерткіш кешендері салынуда. Ағартушы бабаларымыз туралы көркем және ғылыми шығармалар, кинофильмдер түсірілуде. «Естелік» кітаптары дайындалуда. Халықаралық конференциялар өткізіліп жатыр. Міне, соңғы үш жылда 1200-ден астам саяси қуғын-сүргін құрбандарының есімдері ақталды. Бұл нені білдіреді? Бұл – әділдіктің сынбайтынын, ақиқаттың ақыры салтанат құратынын білдіреді, – деді Шавкат Мирзиёев.
Өткен жылғы рәсімде Мемлекет басшысы жергілікті жерде қуғын-сүргін құрбандарын анықтау және осы бағыттағы зерттеулерді кеңейту туралы тапсырма берген еді.
Осыған сәйкес, биыл 19 шілдеде «Саяси қуғын-сүргін құрбаны болған отандастарымыздың өмірі мен қызметін зерттеу, насихаттау және олардың есімін мәңгі ету бағытындағы жұмыстарды кеңейту туралы» Президенттің Қаулысы қабылданды. Соған сәйкес, осы жұмыстарды үйлестіру үшін республикалық комиссия құрылып, Қорғаныс министрлігінің басшылығымен бірқатар тиісті ұйымдар бекітілді.
Мемлекет басшысы осы Қаулының мәні мен мақсаты туралы айтты:
– Қазірге дейін қуғын-сүргін құрбандарының толық тізімі жасалмаған еді. Алайда, осы тізімдегі әрбір тізім артында адамның тағдыры тұр. Шаһид болған, қуғын-сүргінге ұшыраған әрбір отандасымыздың өмірі – қаһармандық. Сондықтан біз Қаулыда қуғын-сүргін құрбандарын аты-жөнімен анықтап, олардың өнегелі өмірін зерттеу және зерделеу мәселесіне ерекше назар аудардық. Тарихи ақиқатты қалпына келтіру мақсатында олардың қасиетті есімдерін көп томдық «Қуғын-сүргін құрбандары» кітабына және осы кешенде тұрғызылатын символикалық кітап парақтарына жазамыз. Өкінішке қарай, шетелдерде, тіпті өзіміздегі архивтерде де осы мәселеге қатысты барлық мәліметтерді толық зерттеген жоқпыз. Сондықтан осы бағытта ғылыми экспедициялар ұйымдастыру белгіленді. Енді жыл сайын қазан айының бірінші аптасын елімізде Саяси қуғын-сүргін құрбандарын еске алу апталығы ретінде атап өтеміз.
Неліктен бұл уақыт таңдалды? Себебі 1938 жылдың 4-16 қазан күндері 507 өзбекстандық саяси тұтқынға үкім оқылған. Ең белгілі тұлғалар атылған. Олардың арасында Фитрат, Чулпон, Абдулла Қадыри, Худойберган Девонов секілді танымал зиялыларымыз, Германияда оқып келген озық мамандар, танымал мемлекет және қоғам қайраткерлері болған. Ең қорқыныштысы – олар 4 қазанда атылған, үкім 5 қазанда шығарылған.
– Бұл күн халқымыздың тарихындағы ең қайғылы күндердің бірі. Сондықтан бұл апталықты үлкен дайындықпен, бірлікпен өткізуіміз керек, – деп атап өтті Президент.
Қаулыға сәйкес, осы апталық барысында халық арасында кездесулер, түрлі көрме және байқаулар, осы тақырыптағы фильмдер көрсетіледі. Облыс, аудан және қала әкімдері, министрліктер мен мекеме басшылары, басқа да жауапты тұлғалар қуғын-сүргін құрбандары өмір сүрген үйлерге барып, олардың ұрпақтарымен кездеседі.
Адал аталарымыз туып-өскен, өмір сүрген шаңыраққа естелік тақталар орнатылады. Олар тұрған аудандар мен мектептерде Естелік бұрыштары ұйымдастырылады.
Осылайша, адамдар қуғын-сүргінге ұшыраған жерлестері туралы мәліметпен танысады. Тәуелсіздіктің көптеген жоғалтулар есесіне келген үлкен нығмет екенін түсінеді. Халқымыз қандай қиын күндерді басынан өткергенін біледі. Жанқияр аталарымыз ең қиын кезеңдерде де ар-ожданын, ұлттық болмысын сақтап қалғанын жүрегімен сезінеді.
Әңгімеде Премьер-Министрге осы жұмыстарды ұйымдастыру және олардың орындалуын қадағалау жөнінде тапсырмалар берілді.
Белгілі болғандай, кейінгі жылдары Ташкенттегі «Қуғын-сүргін құрбандарын еске алу» музейі қайта құрылуымен қатар, Қарақалпақстан Республикасы және барлық облыстарда да осындай музейлер ұйымдастырылды. Әсіресе, Әндіжан, Бұхара, Қаршы, Ферғана облыстарындағы музейлер назар аударарлықтай.
Президент мұндай игі істерді жалғастырып, жәдидтердің өміріне қатысты сирек құжаттар мен экспонаттарды көпшілікке кеңінен таныстыру қажеттігін айтты.
– Дұрыс, кейінгі кездері осы бағыттағы жұмыстарымыз жаңа деңгейге көтерілді. Көптеген белгісіз есімдер анықталды. Кітаптар, фильмдер шығарылды. Бірақ бұл да аз. Бұл бағытта да махалла деңгейінде зерттеу жүргізіп, бұған барлық зиялы қауым, ақсақалдар, құқық қорғаушылар үлес қосуы керек. Бұл құндылыққа, жалпыұлттық қозғалысқа айналуы керек, – деді Мемлекет басшысы.
Зерттеушілерді материалдық ынталандыру, архив мәліметтерін ашу, тарихты жастарға дұрыс жеткізу маңыздылығы айтылды.
– Неге біз Имам Бұхари музейін ұйымдастырып жатырмыз? Неге тарихи фильмдер түсіріп жатырмыз? Өйткені ең үлкен мектеп, ең үлкен тәрбие – тарихтың өзі. Жастарымыз тарихымызды жақсы біліп, басқалардан емес, өзіміздің бабаларымыздан үлгі алуы керек. Мұның негізін мінсіз қалыпта, жастарға түсінікті тілде, қызықты түрде, әлеуметтік желілер арқылы жеткізу, қоғамға сіңіру қажет. Жас ұрпақты осы рухта тәрбиелесек, өз таңдаған жолымыздан адаспай жүре аламыз, – деді Мемлекет басшысы.
Әлемде қауіп-қатерлер күшейіп, ұлттық болмыс, ізгілік, құндылық сияқты ұғымдар құлдырап жатқан кезде, еліміздегі тыныштық пен бейбітшіліктің бағасы айқын көрінеді.
– Тәуелсіздік – Алланың халқымызға берген ең үлкен сыйы, нығметі. Әр күннің, әр жылдың қадіріне жетіп, шүкіршілікпен өмір сүру керек. Ата-бабаларымызды қастерлеп, халықты разы ету үшін көп қайырымды істер жасасақ, Құдай әрқашан жолымызды ашады, – деді Президент.
Отан үшін құрбан болғандардың ақыреті жарық, бейбіт елімізді Алла өз панасында сақтасын деп дұға жасалды.
